Wat is het?
Vitamine A is oplosbaar in vetten. Deze vitamine is bestand tegen hoge temperaturen zoals bij het bakken en braden van voedingproducten. Je kunt het binnenkrijgen met eten en drinken, maar je lichaam kan het ook aanmaken uit carotenen. Dit zijn stoffen die voorkomen in plantaardige producten die in het lichaam kunnen worden omgezet in vitamine A. De belangrijkste daarvan is bètacaroteen, ook wel provitamine A genoemd.

Waar heb je het voor nodig?
Vitamine A of retinol is onder andere nodig voor de opbouw van de huid. Het is nodig voor de vorming van zogeheten epitheelcellen, die behalve in de huid ook voorkomen in de luchtpijp, het haar, het tandvlees en het longweefsel. Vitamine A is ook nodig voor de goede werking van de ogen, met name voor het aanpassen aan de schemer. Ook speelt deze vitamine een belangrijke rol bij de groei en weerstand tegen ziekten.

Waar zit het in?
Vitamine A zit in vlees en vleeswaren, zuivelproducten, vis en eidooier. Van nature zit vitamine A alleen in producten van dierlijke oorsprong. Daarnaast zit het als toevoeging in margarine, halvarine en bak- en braad­producten. In lever zit veel vitamine A.

Zogenaamde ‘Provitamine A carotenoïden’’ zoals bètacaroteen zit in groenten zoals: worteltjes, koolsoorten, donkergroene bladgroente zoals andijvie en geel of oranje gekleurde vruchten.

Bronnen	Vitamine A/mcg
halvarine, margarine (5 gram, voor 1 snee brood)	40
boter (5 gram, voor 1 snee brood)	45
kabeljauw (gaar, 100 gram)	20
halfvolle melk, 1 glas (150 ml)	25
1 ei	95
leverworst (15 gram, voor 1 snee brood)	660
Paté (15 gram, voor 1 snee brood)	1115
gebakken lever (75 gram)	8000
1 grote lepel groente (50 gram)	55
1 grote lepel andijvie (gekookt, 50 gram)	85
1 grote lepel worteltjes (gekookt, 50 gram)	400
sla, rauw (schaaltje, 30 gram)	25

Wat gebeurt er als je er te weinig van binnen krijgt?
Een langdurig tekort aan vitamine A kan nachtblindheid, huidafwijkingen, zoals een droge huid, dof haar en zelfs blindheid veroorzaken.

Wat gebeurt er als je er te veel van binnen krijgt?
Een te veel aan vitamine A kan vergiftiging veroorzaken met symptomen als hoofdpijn, misselijkheid en duizeligheid, vermoeidheid en afwijkingen aan ogen, huid en skelet. Dit krijg je alleen van retinol, de vorm van vitamine A die in producten van dierlijke oorsprong en in supplementen voorkomt. Maar er zit niet zoveel in vlees of zuivel dat je er gemakkelijk te veel van binnenkrijgt. Dat gebeurt eigenlijk alleen maar als je vaak lever eet of hooggedoseerde supplementen slikt. Voor lever geldt daarom het advies om dit niet vaker dan eenmaal per twee weken te eten. Tijdens de zwangerschap moet deze vleessoort helemaal niet worden gegeten.

Een langdurig tekort aan vitamine A kan nachtblindheid, huidafwijkingen, zoals een droge huid, dof haar en zelfs blindheid veroorzaken. Een te veel aan vitamine A kan vergiftiging veroorzaken met symptomen als hoofdpijn, misselijkheid en duizeligheid, vermoeidheid en afwijkingen aan ogen, huid en skelet. Dit krijg je alleen van retinol, de vorm van vitamine A die in producten van dierlijke oorsprong en in supplementen voorkomt. Maar er zit niet zoveel in vlees of zuivel dat je er gemakkelijk te veel van binnenkrijgt. Dat gebeurt eigenlijk alleen maar als je vaak lever eet of hooggedoseerde supplementen slikt. Voor lever geldt daarom het advies om dit niet vaker dan eenmaal per twee weken te eten. Tijdens de zwangerschap moet deze vleessoort helemaal niet worden gegeten.

De aanvaardbare bovengrens van Vitamine A
Als bovengrens voor een aanvaardbare (veilige) inneming van vitamine A wordt een inneming van 800 mcg per dag (1-3 jr) tot maximaal 3000 mcg per dag (volwassenen)

Leverworst voor jonge kinderen Smeerleverworst wordt vaak gebruikt als broodbeleg voor kinderen. Het is gemakkelijk in het gebruik en je morst er niet zo gauw mee als bijvoorbeeld jam. Toch is het niet goed om jonge kinderen veel boterhammen met leverworst te geven. In leverworst zit namelijk veel vitamine A (retinol). Van deze vitamine moet je niet te veel binnen krijgen. Voor kinderen van 6-12 maanden is de veilige hoeveelheid 600 microgram per dag. Voor jonge kinderen (1-3 jaar) is de veilige hoeveelheid 800 microgram per dag. Als een kind af en toe wat meer binnenkrijgt is dat niet erg. Maar als dat bijna elke dag gebeurt, gaat het teveel aan vitamine A zich opstapelen in het lichaam. Te veel vitamine A kan schadelijk zijn. Advies Het advies is daarom: geef kinderen van 1-3 jaar niet meer dan 2-3 boterhammen met (smeer)leverworst per week. Iets oudere kinderen mogen wat meer vitamine A. De veilige hoeveelheid per dag loopt langzaam op naar de veilige hoeveelheid voor volwassenen (3000 microgram per dag). Voor oudere kinderen geldt ook in de eerste plaats dat variatie belangrijk is en dat hartig broodbeleg niet beter is. Ook oudere kinderen kunnen daarom beter afwisselen in de soorten beleg op het brood.

Oppassen bij de zwangerschap
Te veel vitamine A kan bij zwangere vrouwen leiden tot schade aan het ongeboren kind. Zwangere vrouwen mogen daarom niet meer dan 3000 mcg vitamine per dag binnen krijgen. Hierbij telt provitamine A, dus bijvoorbeeld de caroteen in wortels, niet mee. Het gaat dus alleen om vitamine A in producten van dierlijke oorsprong en vitamine A supplementen. Omdat in lever veel vitamine A zit, is het beter dit tijdens de zwangerschapniet te eten. Eén boterham belegd met 15-20 gram van een product dat lever bevat, zoals paté, leverworst of Hausmacher, kan geen kwaad.

Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheden
Aanbevelingen voor vitamine A (Rapport Voedingsraad 1992) in mcg/dag¹

	1-4 jaar	4-7 jaar	7-10 jaar	10-19 jaar	19-65 jaar	> 65 jaar	Zwanger	Borst- voedend
Man	400	500	700	1000	1000	1000
Vrouw	400	500	700	800	800	800	1000	1250